انواع لوازم سر چاهی:
پس از حفاری و تکمیل چاه به منظور کنترل وهمچنین جهت بهره برداری بنا به موقعیت و احتیاجات پیش بینی شده وسایلی بر روی چاه تعبیه می گردند، قسمتی از این وسایل مستقیماً بر روی خود چاه و بخشی از آن در مجاورت چاه و دراتصال با قسمت اول کار گذاشته می‌شوند .
وسایل مذکور با توجه به مورد استفاده چاه، نحوه تکمیل آن، فشارو وجود گازهای اسیدی، طراحی می گردند. مجموعه وسایلی که مستقیماً بر روی خود چاه تعبیه می شوند به نام تاج چاه Y-Mas Tree معروف است که مدلهای مختلفی نیز دارد (انواع مدلهای تاج چاه و مورد استفاده هر یک در مجموعه ای به همین نام در شرکت ملی نفت ایران جهت استاندارد سازی موجود است) .
با وجود اختلاف در بعضی قسمتهای تاج چاه‌های مختلف، در بسیاری از موارد نیز با هم مشابه هستند و فقط گاهی نوع بعضی از وسیله به کاررفته متفاوت می باشد در صورتیکه عمل مشابه انجام می دهند.
وسایل‌موجودبرروی‌تاج‌چاه ازسطح‌زمین‌به بالا به ترتیب به قرار زیر تعبیه گردیده اند :
سرلوله (فلنج) زیرین :(Base Flange)
این سرلوله بر روی بزرگترین جداره فلزی چاه که از زمین بیرون آمده است نصب می باشد و بقیه وسایل موجود در تاج چاه با اتکاء بر این سرلوله نصب می گردند. این سرلوله خود در بعضی موارد مبداء اندازه گیری عمق چاه می باشد .
شیرهای جانبی بر روی جدارهای مختلف چاه :(Side Valves)
بررسی وضع بین جدارهای چاه از نظر فشار و نوع سیال موجود در آنها (اگر وجود داشته باشد) از طریق این شیرها انجام می گیرد. بدون استثناء بر روی هر جداره شیر تعبیه شده است و معمولاً سایز شیر2 اینچ می باشد. اگر طوری مقابل چاه بایستیم که قسمت منحنی دار تاج چاه (Swept Bend) در مقابل ما باشد، محل قرار گرفتن شیرهای مذکور در سمت راست ما بر روی تاج چاه می باشد .
شیراصلی زیرین :(Bottom Main Valve)
این شیر معمولاً از نوع دروازه‌ای (Gate Valve)و یا از نمونه توپی (Ball Valve) بوده و در اندازه معمولاً ۶ اینچ می باشد. مهمترین نقطه دسترسی به چاه همین شیر است و در صورت خراب شدن لازم است که با حضور دکل حفاری (در صورتیکه نتوان چاه را به طور موقت مسدود کرد) بایستی تعمیر و یا تعویض گردد. بازوبسته کردن این شیر قدغن است و عموماً در حالت باز می باشد مگر اینکه اجازه عملیات با آن قبلاً صادر شده باشد. (علت این امر اینست که معمولاً بازوبسته کردن مداوم شیرها آنها را در معرض اشکالاتی قرار می دهد و چون این شیر از موقعیت بخصوصی برخوردار است از این نظر از زیاد کار کردن با آن خوداری می گردد). محل قرار گرفتن آن درست در بالای شیرهای جانبی ذکر شده در بالا می باشد.
شیراصلی فوقانی :(Top Main Valve)
مشخصات این شیرچیزی شبیه شیراصلی زیرین است و محل قرار گرفتن آن در بالای شیراصلی زیرین می باشد. عموماً باز و بسته کردن چاه توسط این شیرانجام می گیرد.
شیرایمنی سرچاه :(Surface Safety Valve)
این شیر بر روی شیراصلی بالائی قرار می گیرد و اندازه آن معمولاً ۶ اینچ می باشد. وضعیت بخصوصی دارد که جهت بازوبسته شدن قابل تنظیم است و این تنظیم در جهت کنترل فشارچاه صورت می گیرد. بر روی نوع معمولی آن پیلوتهای مخصوصی نصب می گردند. یکی از این پیلوتها روی حداقل و دیگری روی حداکثر فشار موردنظر بسته به موقعیت چاه تنظیم می گردد .
مدلهای جدید این شیر به کمک دستگاهی که در مجاور چاه تعبیه می گردد با Panel که تعبیه گردیده است کار می کند .
قسمت منحنی:
در حقیقت از یک سه راهی که از یک طرف بر روی شیرایمنی سرچاه، از طرف بالا به قسمت فوقانی چاه مربوط می شود و راه سوم در مسیر لوله چاه می باشد و به اندازه های متفاوت موجود است و سایزنوع معمولی آن “۶ ×۶×۶(“۶) اینچ است که به خاطر شکل ظاهری که دارد به نام فوق خوانده می شود .
شیرفوقانی سرچاه :(Dip Valve)
روی قسمت بالائی سه راهه فوق متصل می شود و معمولاً در اندازه ۳ یا ۴ اینچ است. در حقیقت مجرای ورود ابزار مختلف به چاه نیز می باشد و زمانی که قرار است عملیاتی در داخل چاه صورت گیرد (مثلاً تهیه نمودار با اندازه گیری فشار داخلی چاه) با بازوبسته کردن این شیر عملیات انجام می گیرد. علاوه بر آن هنگامیکه اندازه گیری فشار سرچاه نیز استفاده میشود .
قسمت فوقانی سرجداری:
معمولاً بر بالای شیرفوقانی سرچاه محلی تعبیه می شود که از آن برای انجام اتصالات مختلف (برای کارهای متفاوتی که در داخل چاه می باشد) صورت گیرد.